Γενικά Στοιχεία

To Πρόγραμμα "Ορίζοντας 2020" της Ε.Ε. για Έρευνα και Καινοτομία

(2014 – 2020)

1.         Εισαγωγή

Το Πρόγραμμα "Ορίζοντας 2020" ("Horizon 2020") αποτελεί την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για το επόμενο χρηματοδοτικό πρόγραμμα πλαίσιο της ΕΕ για τη Έρευνα και τη Καινοτομία (2014-2020). Η πρόταση στο σύνολό της υποστηρίζει πλήρως τη στρατηγική "Ευρώπη 2020" για την επόμενη δεκαετία, η οποία αναδεικνύει την έρευνα και την καινοτομία ως κεντρικούς μοχλούς για την επίτευξη έξυπνης, βιώσιμης και ολοκληρωμένης ανάπτυξης, στοχεύοντας παράλληλα στην αποτελεσματική αντιμετώπιση μειζόνων κοινωνικών προκλήσεων.

Το Πρόγραμμα "Ορίζοντας 2020" συνενώνει και ενισχύει τις δράσεις που χρηματοδοτούνται σήμερα από

(α) το 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη της Ε.Ε.,

(β) τα τμήματα που αφορούν την καινοτομία του 1^ου Προγράμματος Πλαίσιο για την Ανταγωνιστικότητα και την Καινοτομία της Ε.Ε. (Competitiveness and Innovation Framework Programme - CIP), και

(γ) το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (European Institute of Innovation and Technology - ΕΙΤ).

Το Πρόγραμμα "Ορίζοντας 2020" αποτελεί βασικό κορμό της στρατηγικής “Ευρώπη 2020”, της Ένωσης Καινοτομίας και του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας.  Συγκεκριμένα, το Πρόγραμμα αποτελεί προσπάθεια για:

• Ανταπόκριση στην οικονομική κρίση και βελτίωση των μελλοντικών συνθηκών για απασχόληση και ανάπτυξη.
• Αντιμετώπιση των ανησυχιών των κρατών σχετικά με την ευημερία, την ασφάλεια και το περιβάλλον.
• Ενδυνάμωση της παγκόσμιας θέσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Έρευνα, Καινοτομία και Τεχνολογία.

Το Πρόγραμμα, το οποίο αποτελεί το μηχανισμό της Ε.Ε. για χρηματοδότηση δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας, συνολικού προϋπολογισμού ύψους 70 δις ευρώ, θα καλύπτει την περίοδο 2014-2020.  Μέρος των προτάσεων της Επιτροπής για τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης την περίοδο 2014-2020 όπως τα διαρθρωτικά ταμεία, η παιδεία, κ.α. συμπληρώνουν το Πρόγραμμα "Ορίζοντας 2020" και ειδικότερα τη χρηματοδότηση δράσεων έρευνας και καινοτομίας.

2.         Τι είναι νέο στο Πρόγραμμα "Ορίζοντας 2020":

• Ένα ενιαίο Πρόγραμμα που συνενώνει τρία ξεχωριστά προγράμματα / πρωτοβουλίες της Ε.Ε. (7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη, 1^ο Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Ανταγωνιστικότητα και την Καινοτομία, και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας.
• Περισσότερη «καινοτομία»
• Εστίαση στις Κοινωνικές Προκλήσεις που αντιμετωπίζει η κοινωνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης π.χ. υγεία, καθαρή ενέργεια και μεταφορά.
• Απλοποιημένη πρόσβαση, για όλες τις εταιρείες, πανεπιστήμια, ινστιτούτα σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πέρα από αυτές.

3.            Τρεις Προτεραιότητες:

Το Πρόγραμμα θα επικεντρωθεί γύρω από 3 κύριες προτεραιότητες, ως ακολούθως:

i.          Επιστημονική Αριστεία

Το Πρόγραμμα φιλοδοξεί να αναδείξει το επίπεδο της επιστημονικής αριστείας στην Ευρώπη και να διασφαλίσει τη σταθερή εισροή παγκοσμίου εμβέλειας έρευνας με απώτερο στόχο τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης.  Μέσω της προτεραιότητας αυτής θα στηριχθούν οι καλύτερες ιδέες, θα αναπτυχθούν τα ταλέντα των ερευνητών, θα παραχωρηθεί πρόσβαση σε υποδομές έρευνας και η Ευρώπη θα γίνει ελκυστικός χώρος εργασίας για τους καλύτερους ερευνητές απ’ όλο τον κόσμο.

Συγκεκριμένα, το Πρόγραμμα θα:

• Στηρίξει τους πλέον ταλαντούχους ερευνητές και τις ομάδες τους ώστε να εκπονήσουν υψηλού επιπέδου έρευνα, ακολουθώντας το πετυχημένο μοντέλου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (European Research Council - ERC)
• Χρηματοδοτήσει ριζοσπαστική έρευνα μέσω του Προγράμματος Μελλοντικές και Αναδυόμενες Τεχνολογίες (Future and Emerging Technologies)
• Παράσχει ευκαιρίες σε ερευνητές για περαιτέρω κατάρτιση και ανάπτυξη της καριέρας τους μέσω των Δράσεων Marie Curie
• Διασφαλίσει ότι η Ευρώπη έχει παγκοσμίου εμβέλειας ερευνητικές υποδομές (συμπ. e-infrastructures) που θα είναι προσβάσιμες σε όλους τους ερευνητές εντός και εκτός Ευρώπης.

Η προτεινόμενη κατανομή της χρηματοδότησης για την Προτεραιότητα 1 για την περίοδο 2014 – 2020 παρουσιάζεται στον ακόλουθο Πίνακα:

Δραστηριότητα	Προτεινόμενη Κατανομή Προϋπολογισμού %
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας	17.0%
Μελλοντικές και Αναδυόμενες Τεχνολογίες	3.5%
Δράσεις Marie Curie	8.0%
Υποδομές Έρευνας (συμπ. των ηλεκτρονικών υποδομών) και εξασφάλιση πρόσβασης σε υποδομές παγκόσμιας εμβέλειας	3.23%

ii.         Ανταγωνιστικές Βιομηχανίες

Αναγνωρίζοντας ότι η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερες καινοτόμες ΜΜΕ για να δημιουργήσει συνθήκες ανάπτυξης και απασχόλησης, ότι οι στρατηγικές επενδύσεις σε τεχνολογίες «κλειδιά» στηρίζουν την καινοτομία σε όλους τους υπάρχοντες και αναδυόμενους τομείς και ότι η Ευρώπη χρειάζεται να προσελκύσει περισσότερη ιδιωτική επένδυση στην έρευνα και καινοτομία, η προτεραιότητα αυτή στόχο έχει να κάνει την Ευρώπη ένα ελκυστικό χώρο για επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία. Μέσω συγκεκριμένων δράσεων θα παρέχονται σημαντικές επενδύσεις σε καίριες βιομηχανικές τεχνολογίες, θα μεγιστοποιηθεί η προοπτική ανάπτυξης ευρωπαϊκών επιχειρήσεων παρέχοντας χρηματοδοτήσεις και θα στηριχθούν καινοτόμες ΜΜΕ ώστε να αναπτυχθούν ως παγκοσμίου εμβέλειας εταιρείες.

Το Πρόγραμμα θα:

• Στηρίξει τη βιομηχανία για εξασφάλιση ηγεμονικού ρόλου στην έρευνα διεθνώς παρέχοντας χρηματοδότηση σε τεχνολογίες «κλειδιά» όπως νανοτεχνολογία, προηγμένα υλικά, βιοτεχνολογία προηγμένη βιομηχανική παραγωγή
• Παρέχει διευκόλυνση στην πρόσβαση σε χρηματοδοτήσεις υψηλού κινδύνου
• Στηρίξει την καινοτομία στις ΜΜΕ

Η προτεινόμενη κατανομή της χρηματοδότησης για την Προτεραιότητα 2 παρουσιάζεται στον ακόλουθο Πίνακα:

Δραστηριότητα	Προτεινόμενη Κατανομή Προϋπολογισμού / %
Ηγεμονία στις βιομηχανικές τεχνολογίες (ICT, νανοτεχνολογίες, υλικά, βιοτεχνολογία, βιομηχανική παραγωγή, διάστημα)	17.6%
Πρόσβαση σε χρηματοδότηση υψηλού κινδύνου Ενθάρρυνση ιδιωτικής χρηματοδότησης και επιχειρηματικού κεφαλαίου για έρευνα και καινοτομία	3.69%
Καινοτομία στις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις Ενθάρρυνση όλων των μορφών καινοτομίας σε όλους τους τύπους Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων	0.8%

iii.        Κοινωνικές Προκλήσεις

Το Πρόγραμμα αντικατοπτρίζει επίσης τις προτεραιότητες της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και αντανακλά τους κυριότερους προβληματισμούς των ευρωπαίων πολιτών.  Αναμένεται ότι πόροι και γνώσεις από διαφορετικά επιστημονικά πεδία (συμπεριλαμβανομένων και των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών) και τεχνολογίες θα συνδυαστούν ώστε να παραχθούν ριζοσπαστικές λύσεις σε φλέγοντα θέματα. Θα καλυφθούν δραστηριότητες από την έρευνα στην αγορά, με εστίαση σε καινοτόμες δραστηριότητες όπως πιλοτικές εφαρμογές, δραστηριότητες επίδειξης και “test-beds”.

Η χρηματοδότηση θα επικεντρωθεί στις ακόλουθες κοινωνικές προσκλήσεις:

§  Υγεία, δημογραφική αλλαγή και ευημερία

§  Ασφάλεια τροφίμων, αειφόρος γεωργία, έρευνα σε θαλάσσιους πόρους, ναυτιλία και βιο-οικονομία

§  Ασφαλής, καθαρή και αποδοτική ενέργεια

§  Ευφυείς, πράσινες και ολοκληρωμένες μεταφορές

§  Κλιματική δράση, επάρκεια πόρων και πρώτες ύλες

§  Καινοτόμες, ασφαλείς και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνίες

§  Ασφάλεια

Η προτεινόμενη κατανομή της χρηματοδότησης για την Προτεραιότητα 3 για την περίοδο 2014 – 2020 παρουσιάζεται στον ακόλουθο Πίνακα:

Κοινωνικές Προκλήσεις	Προτεινόμενη Κατανομή Προϋπολογισμού/ %
Υγεία, δημογραφική αλλαγή και ευημερία	9.7%
Ασφάλεια τροφίμων, αειφόρος γεωργία, έρευνα σε θαλάσσιους πόρους, ναυτιλία και βιο-οικονομία	5.0%
Ασφαλής, καθαρή και αποδοτική ενέργεια	7.7%
Ευφυείς, πράσινες και ολοκληρωμένες μεταφορές	8.23%
Κλιματική δράση, επάρκεια πόρων και πρώτες ύλες	1.7%
Καινοτόμες, ασφαλείς και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνίες	2.2%

Άλλα	Προτεινόμενη Κατανομή Προϋπολογισμού/ %
Διάχυση Αριστείας και Διεύρυνση Συμμετοχής	1.06%
Επιστήμη με και για την Κοινωνία	0.60%
Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας	3.52%
Κοινό Κεντρο Ερευνών (άμεσες δράσεις)	2.47%

Κανόνες Συμμετοχής: Τι είναι νέο στο Πρόγραμμα;

Το νέο Πρόγραμμα θα διέπεται από τους ακόλουθους κανόνες συμμετοχής:

• Υπάρχει ενιαίο Σύνολο Κανόνων το οποίο θα καλύπτει όλα τα ερευνητικά προγράμματα και φορείς. Θα καταβληθεί προσπάθεια για ευθυγράμμιση με τον οικονομικό κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο οποίος συνάδει με τα νέα ευρωπαϊκά προγράμματα.

• Υπάρχει ενιαίο ποσοστό χρηματοδότησης ανά έργο. Ορίζεται το 100% ως το ανώτατο όριο του άμεσου κόστους της έρευνας, με εξαίρεση τις δράσεις που είναι κοντά στην αγορά, όπου το όριο θα μπορεί να φτάσει το 70%.  Επίσης τα έμμεσα επιλέξιμα κόστη θα αντιστοιχούν στο 25% των άμεσων επιλέξιμων κόστων (flat rate).

• Καθιερώνονται απλά κριτήρια αξιολόγησης. Τα κριτήρια αξιολόγησης ορίζονται ως η «Αριστεία», «Επίπτωση» και «Υλοποίηση». Για τις προτάσεις που υποβάλλονται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας θα ισχύσει μόνο το κριτήριο της «Αριστείας».

• Θα υιοθετηθούν νέοι τύποι χρηματοδότησης που θα στοχεύουν στην καινοτομία όπως π.χ. προ-εμπορική προμήθεια, παρότρυνση βραβείων, ειδικά εργαλεία (μέσα εφαρμογής) για δάνεια και ίδια κεφάλαια.

• Διεθνής συμμετοχή ώστε να διευκολύνεται η συμμετοχή εταίρων από Τρίτες Χώρες, αλλά ταυτόχρονα προστατεύονται καλύτερα τα συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

• Θα υιοθετηθούν απλούστεροι κανόνες για επιχορηγήσεις. Γίνεται ευρύτερη αποδοχή των λογιστικών πρακτικών των συμμετεχόντων για άμεσα κόστη, κατ’ αποκοπή για έμμεσα κόστη και θα καταργηθεί η καταγραφή ωρών εργασίας για το προσωπικό πλήρους απασχόλησης σε ένα έργο. Επίσης, θα υπάρχει δυνατότητα για επιχορηγήσεις βασισμένες στα αποτελέσματα.

• Λιγότεροι, στοχευμένοι λογιστικοί και άλλοι έλεγχοι. Καθιερώνεται στρατηγική ελέγχου επικεντρωμένη στην πρόληψη του κινδύνου και της απάτης και εφαρμόζεται το χαμηλότερο δυνατό επίπεδο απαιτήσεων για υποβολή πιστοποιητικών, χωρίς να υπονομεύεται η χρηστή δημοσιονομική διαχείριση.

• Συνεκτικοί κανόνες για Πνευματική Ιδιοκτησία. Περιλαμβάνονται εξειδικευμένες διατάξεις για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας για νέους τύπους χρηματοδότησης και δίνεται έμφαση στην ανοικτή πρόσβαση στα αποτελέσματα και τις ερευνητικές δημοσιεύσεις.

Σημειώνεται ότι πέρα από τους κανόνες, ο χρόνος time-to-grant έχει μειωθεί στους 8 μήνες, ενώ αναμένεται ότι θα υπάρχουν πιο απλουστευμένες διατάξεις στο συμφωνητικό επιχορήγησης και στις διαδικασίες υλοποίησης ώστε να διευκολυνθεί η πρόσβαση  στο Πρόγραμμα (π.χ. κοινή IT πλατφόρμα).

To Πρόγραμμα θα είναι ανοικτό, πέραν από τις 28 χώρες της Ε.Ε. σε:

• Υποψήφιες για ένταξη χώρες, σύμφωνα με τις γενικές αρχές και κανόνες για τη συμμετοχή των χωρών αυτών σε προγράμματα της Ε.Ε., όπως συμφωνήθηκαν σε σχετικές συμφωνίες

Επιλεγμένες τρίτες χώρες οι οποίες πληρούν όλα τα ακόλουθα κριτήρια:

• Έχουν ικανότητες σε θέματα επιστήμης, τεχνολογίας και καινοτομίας
• Έχουν καλή συμμετοχή σε Προγράμματα έρευνας και καινοτομίας της Ε.Ε.
• Έχουν στενούς δεσμούς (οικονομικούς και γεωγραφικούς) με την Ε.Ε.

Στο Πρόγραμμα οι χώρες ομαδοποιούνται ως ακολούθως:

• Βιομηχανικές και Αναδυόμενες Οικονομίες
• Γειτονικές χώρες και χώρες διεύρυνσης
• Αναπτυσσόμενες χώρες

 Ο Ρόλος του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας

Ο συντονισμός των δραστηριοτήτων για τη συμμετοχή της Κύπρου στο Πρόγραμμα έχει ανατεθεί στο Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ).

Το ΙΠΕ, αξιοποιώντας την πολύχρονη εμπειρία του σε θέματα επιστημονικής και τεχνολογικής πληροφόρησης, αλλά και τη συμμετοχή του σε ευρωπαϊκά δίκτυα για την έρευνα και την καινοτομία, υποστηρίζει ενεργά τους κυπριακούς φορείς στην προσπάθειά τους να συμμετέχουν με επιτυχία στα ερευνητικά έργα της ΕΕ.

Το ΙΠΕ είναι στη διάθεση των ερευνητών για παροχή άμεσης πληροφόρησης και παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών (π.χ. ανεύρεση εταίρων, προεπισκόπηση προτάσεων, επίλυση αποριών σε διαδικαστικά θέματα, επικοινωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κ.λπ.), για την ουσιαστική υποστήριξη των κυπριακών φορέων.

Το Ίδρυμα θα διοργανώνει κατά καιρούς ενημερωτικές εκδηλώσεις για τις Θεματικές Προτεραιότητες ή εκπαιδευτικά σεμινάρια για θέματα του Προγράμματος.